550 lat parafii w Stoczku Łukowskim i 100. rocznica wybudowania kościoła

W niedzielę 25 czerwca wspólnota parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Stoczku Łukowskim świętowała jubileusz 550-lecia erygowania parafii oraz 100-lecie wybudowania kościoła.

2 lipca 1472 roku w Stoczku Łukowskim, który nazywał się wówczas Sebastianowem, powstała parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Była ona wówczas częścią biskupstwa poznańskiego. W tym samym roku powstał kościół parafialny, który istniał przez 247 lat. Powstanie parafii oznaczało rozwój życia duchowego i społecznego całej ówczesnej społeczności. W 1818 r. parafia Stoczkowska została odłączona od diecezji poznańskiej i weszła w skład nowo erygowanej diecezji podlaskiej, czyli dzisiejszej diecezji siedleckiej. Prawie 100 lat później, w 1903 roku ówczesny proboszcz ksiądz Michał Władysław Dąbrowski rozpoczął budowę pierwszego, murowanego kościoła. Dokończył ją proboszcz Apolinary Rybiński w 1923 roku.

550-lecie erygowania parafii i 100-lecie wybudowania kościoła, stały się okazją do świętowania dla całej parafialnej wspólnoty. Obchody tych dwóch ważnych jubileuszy odbyły się w niedzielę 25 czerwca. Ich najważniejszym punktem była Msza Święta, której przewodniczył ksiądz biskup Henryk Tomasik. Koncelebrowali ją ksiądz biskup siedlecki, Kazimierz Gurda, proboszcz Stoczkowskiej parafii ksiądz Sławomir Sulej oraz księża, którzy przybyli na obchody jubileuszu, w tym ci, którzy posługiwali w parafii w Stoczku Łukowskim.



Z okazji obchodów 550-lecia powstania parafii i 100-lecia wybudowania kościoła odbył się również festyn, w którym uczestniczyli mieszkańcy Stoczka Łukowskiego i 33 miejscowości, wchodzących w skład dzisiejszej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

Podczas niedzielnych uroczystości, w których uczestniczyli również mieszkańcy parafii oraz przedstawiciele władz parlamentarnych i samorządowych, mogliśmy poznać historię stoczkowskiej parafii. Przedstawił ją przed rozpoczęciem Mszy Świętej dyrektor Miejskiego Ośródka Kultury, Tomasz Drosio:

Nasza parafia, obchodzi jubileusz 550-lecia swego istnienia. Posłuchajmy historii powstawania wspólnoty wiernych w Stoczku Łukowskim.

Życie mieszkańców Stoczka i okolic było na przestrzeni wieków ściśle związane z życiem parafii. To w kościele parafialnym, który obchodzi 100 - lecie budowy słuchaliśmy Słowa Bożego, przyjmowaliśmy Sakramenty Święte i dawaliśmy świadectwo chrześcijańskiego życia. Historia parafii i kościoła w Stoczku Łukowskim, to niezaprzeczalny świadek przeszłości.

Historia Stoczka od początku swego istnienia ściśle związana jest z kościołem, parafią, nazewnictwem oraz lokacją miasta.

Stoczek jako osada wiejska istniał już w XIII wieku i należał wtedy do Ziemi Czerskiej Województwa Mazowieckiego. Pierwsza wzmianka o Stoczku pochodzi z roku 1241. W starych aktach parafialnych można przeczytać, „że podróżujący z Łukowa do Czerska zatrzymywali się w zajeździe Stoczek”.

Prace przygotowawcze do powstania miasta rozpoczęły się najwcześniej w latach 1542 – 1544. Wtedy to biskup Sebastian Branicki zwrócił się do króla Polski Zygmunta Starego z prośbą o lokację miasta Sebastianowa (nazwa pochodzi od imienia fundatora) i nadanie praw miejskich.

Na sejmie w Toruniu w dniu 4 kwietnia 1546 roku z dwóch wsi Stoczka i Kawęczyna król powołał miasto Sebastianowo. Wiek XVI i XVII był szczególnie pomyślnym dla rozwoju Sebastianowa (Stoczka), świadczy o tym założenie szpitala, kościółka szpitalnego, kościoła Św. Anny, przytułku dla starców i sierot, cechu garncarskiego, szkółki parafialnej. Decyzja biskupa Branickiego okazała się trafna. Powstało miasto, które szybko zaczęło odgrywać ważną rolę w sieci miejskiej regionu. Lokacja była udana.
Ogromne kompleksy leśne na dawnym Polesiu i Mazowszu, w granicach których leżał Stoczek, były własnością Biskupów Poznańskich Do największego kompleksu dóbr biskupstwa poznańskiego zwanego kluczem dóbr Prawda czyli Sebastianów należało kilkanaście wsi lokowanych w drugiej połowie XIV i w XV wieku. Najstarszą wsią był Kisielsk wymieniany w dokumentach z 1297 i 1350 roku. Dynamiczny rozwój osadnictwa doprowadził w konsekwencji do utworzenia okręgu parafialnego.
Stoczek – pierwotna nazwa Poznańska Wola, jako największa, centralnie położona wieś z pięknym ukształtowaniem terenu, świetnie nadawała się na umieszczenie w niej parafii i wybudowanie na wzgórzu kościoła.

Pierwszą próbę utworzenia parafii podjęto już w 1421 roku. Nie zachowały się do naszych czasów źródła pisemne potwierdzające powstanie tej parafii, mówi się tylko o jej wznowieniu. Wieś Stoczek (Poznańską Wolę) założył w 1451r biskup Andrzej Bniński na wykarczowanych obszarach leśnych. Dnia 24 XI 1466 roku w Żbikowie tenże biskup zadekretował w tej wsi erekcję kościoła parafialnego pod wezwaniem Św. Michała, Piotra i Pawła, Andrzeja, Leonarda, Barbary i Agnieszki. W tym czasie wybudowano kościół i zorganizowano parafię. W trakcie powstawania parafii włączone zostały do niej wsie: Stoczek, Wola Kisielska Wojciechowo, Jadliny, Jamielne. Plebania została uposażona w dwa kmiece łany roli i dziesięciny z owych wsi. Na plebana został powołany ks. Marek. Do utworzenia nowej parafii konieczna była nie tylko wola fundatora, ale także przyzwolenie władz diecezjalnych.

1 lipca 1472 roku kapituła poznańska wyraziła swą zgodę na erekcję nowego kościoła i uposażenia plebanii w dziesięciny ze wsi Naczkowa, Jabłonna i innych według uznania biskupa. Nowy przywilej erekcyjny datowany jest na dzień 30 czerwca 1473 r. (wtorek po św. Piotrze i Pawle). Kościół erygowano ku czci Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, Św. Jana Chrzciciela, Barbary i Wszystkich Świętych.

Do parafii włączono kolejne wsie: Poznańska Wola, Kisielsko, Wojciechowo, Głuszczyce, Zgornica, Toczyska, Kołodziąż, Andrzejewo, Kobiałki, Chromin, Rednia i Ruda, „Szywczyska”. Powstała wtedy Wola Kisielska a jej lokację potwierdzał dokument biskupa Uriela Górki z 1480 r. z nadaniem nazwy Wojciechowo albo Ruski Staw. Ostatecznie nazwę wsi Wola Kisielska nadał biskup Jan Latalski w 1528 roku. Kolejne wsie powstawały w pierwszej połowie XVI wieku a dynamiczny rozwój osadnictwa doprowadził do utworzenia okręgu parafialnego.

U źródeł fundacji parafii leżały na pierwszym miejscu względy religijne. Ważne także były względy gospodarczo – społeczne. Okręgi parafialne pokrywały się często z granicami kompleksów dóbr (klucz dóbr Prawda czyli Sebastianów). Parafie spełniały wtedy rolę konsolidującą te dobra. Stanowiły najmniejszą jednostkę administracyjną, państwową i odpowiadały dzisiejszej gminie.

Dzięki powstałej parafii ranga Stoczka znacznie wzrosła. Ta niewielka miejscowość zaczęła nabierać cech ośrodka handlowego i kulturalnego, który promieniał na pobliskie miejscowości.

Kościół parafialny

Pięknie o kościele parafialnym napisał ks. Franciszek Marlewski w swej pracy „Rok Boży w liturgii i tradycji Kościoła Świętego z uwzględnieniem obrzędów i zwyczajów ludowych oraz literatury polskiej”: „Ze wszystkich gmachów publicznych miasta czy wsi najważniejszy jest kościół parafialny. Już zewnętrzną swą budową przewyższa on wszystkie inne domy, a wieża, podobna do palca w niebo wskazującego, woła niejako do chrześcijanina: „Spójrz w wzwyż, szukaj tego co jest na wysokościach, bo tam jest prawdziwa ojczyzna twoja!”.

Krzyż na wieży z daleka już oznajmia, że Chrystus Ukrzyżowany jest tu czczony i wielbiony, że tu chrześcijanie mieszkają. Dzwony głosem jakby z nieba idącym zapraszają do uczczenia świątyni Pana i uwielbienia w niej Stwórcy świata. Gdy wstępujemy do wnętrza kościoła, odczuwamy, że wszystko, co w nim jest, odrywa się od niskości ziemskich, które przeminą, a podnosi ku rzeczom wyższym, wiecznym, nieprzemijającym. Spokój i cisza panują w tym świętym przybytku, wrzawa i zgiełk świata milkną, ściany domu Bożego odgradzają nas od spraw, trosk i roztargnięć, jakie życie ziemskie ze sobą niesie.

Głos wewnętrzny napomina nas, byśmy rzucili tu na chwilę wszystko, co nas rozprasza, a myślą skupioną zwracali się ku sprawom duszy swej. Dopomaga nam do tego kapłan, sługa Boży.

Kościół parafialny jest dalej miejscem najważniejszym w życiu zdarzeń, jest niejako ośrodkiem, duszą twojego życia; tu bowiem związują się i rozwiązują najsilniejsze węzły. Zaledwie ujrzałeś światło dzienne, zaniesiono cię do kościoła parafialnego, aby cię przyjęto do wielkiej społeczności wiernych. I zanim język twój nauczył się mówić, nawet zanim w umyśle twym rozbłysła samowiedza, już tutaj otrzymałeś pierwsze wielkie dobrodziejstwo, pierwszą łaskę, chrzest święty. Od chrzcielnicy płynie do ciebie głos: „Pomnij, że w tym przybytku Pańskim stałeś się chrześcijaninem, otrzymałeś imię, które nosisz, i szatę niewinności.”(....)

Tam u stołu Pańskiego, przystąpiłeś pierwszy raz do komunii świętej. W uroczystym pochodzie prowadził cię wraz z innymi dziećmi twój duszpasterz do świątyni.(...) Lecz na wszystkie rany duszy znajdziesz w kościele swym lekarstwo – nie ma grzechu, który nie mógł być odpuszczony w świętym sakramencie pokuty.(....) Kościół parafialny jest miejscem, gdzie uświęcają się związki małżeńskie, które tak ważnym są krokiem na całe dalsze życie. Ślubem kościelnym rozpoczyna się nowa epoka życiowa dla nowożeńców.(...) Gdy dusza twa odeszła do wiekuistej ojczyzny, znoszą zwłoki twoje do kościoła. Kiedyś przynieśli cię w poduszeczce z radością do chrztu, dziś ze smutkiem niosą twe ciało w trumnie. Kiedyś dzwony dźwięczały wesoło, dziś te same dzwony głoszą poważnie, że skończyłeś życie ziemskie. Tak oto kościół parafialny okazuje się środowiskiem całego życia twego – od kolebki aż do grobu. Kościół twój parafialny jest przedsionkiem wieczności. Tam mieszka twój Bóg – rzeczywiście, realnie – łącz się z nim często w duchu i prawdzie!”.

Parafia założona w Stoczku była jedną z najbardziej dotkniętych pożarami. Spłonęły tu bowiem cztery kolejne kościoły. Pierwszy kościół założony przez biskupa Andrzeja Bnińskiego upadł po jego śmierci, lub spłonął. Wybudowany po 1515 roku spłonął przed 1620 r., odbudowano go dopiero w 1639 r. Ten kościół również spłonął w 1734r. Zbudowany z kolei na jego miejscu nowy, którego budowę rozpoczęto w 1748 r., spalił się w 1771 r. Kolejną świątynię wzniesiono w 1774 r. Odbudowę rozpoczął biskup Andrzej Młodziejowski. W 1809 roku kościół ten był całkowicie ukończony i konsekrowany.

Ten modrzewiowy kościółek służył parafii do 1928 roku. Został sprzedany do nowo powstałej parafii w Jedlance, gdyż okazał się zbyt mały dla naszej rozrastającej się parafii. Okres zaborów, represje wobec ludności polskiej, zwłaszcza po powstaniu styczniowym, nie sprzyjały pomysłom wybudowaniu nowej świątyni. Sytuacja zmieniła się dopiero po 1905 roku. Tego trudnego zadania podjął się ówczesny proboszcz parafii ks. Michał Dąbrowski, który zmobilizował społeczeństwo i zachęcił do wielkiego wysiłku na rzecz budowy nowego kościoła. Ludność miasta i gminy była głęboko związana z wiarą chrześcijańską i uważała swego proboszcza za najwyższy autorytet, dlatego z ufnością przyjęła propozycje kapłana.

Jesteśmy dzisiaj pełni podziwu dla naszych przodków i duchowieństwa za to, że w czasie zaborów i I wojny światowej odważnie przystąpili do realizacji swoich planów. Kościół wzniesiony został ze składek parafian. Mieszkańcy chętnie przystąpili do pracy. Cegłę na budowę Świątyni wyprodukowano w miejscowych cegielniach. Społecznie pracowali murarze, kamieniarze, woźnicy.

Kościół został wybudowany w stylu neogotyckim. Ma 60 m długości, 28 m szerokości, 63 m wysokości i jest jednym z największych (po latowickim) kościołów na południowo - wschodnim Mazowszu. Ołtarz wielki gotycki z drzewa dębowego zbudowany ze składek kobiet z parafii projektował artysta Wincenty Bogaczyk. Dwa mniejsze ołtarze w nawach bocznych zostały przeniesione ze starego kościoła. Na uwagę zasługuje piękna barokowa chrzcielnica oraz 14 obrazów Drogi Krzyżowej wykonanych przez Bolesława Rutkowskiego. (Szczegółowy opis wnętrza świątyni można przeczytać na stronie internetowej parafii). Fundusze na pokrycie dachu świątyni pochodziły ze składek młodzieży.
Budowa kościoła trwała od 1909 do 1923 roku. W tym roku odbyło się pierwsze nabożeństwo. Budowę kończył ks. Apolinary Rybiński. W 1923 roku nie było jeszcze posadzki, ale odbył się już pierwszy ślub Janiny i Józefa Poniatowskich herbu Ciołek. Jeszcze przez następne kilkanaście lat udoskonalano wnętrze kościoła, aż do konsekracji, która odbyła się w 1934 roku.

Do II wojny światowej rywalizował kubaturą z ratuszem. Dzisiaj kościół nadal góruje nad miastem i doskonale wpisuje się w jego krajobraz. Jest naszą wizytówką: zadbany, piękny, pełen ludzi, którzy z głęboką wdzięcznością dziękują przodkom za trud i wiarę.

Zawsze ogromny wpływ na życie miejscowej ludności mieli Księża, którzy chętnie angażowali się w szerzenie kultury i oświaty w społeczeństwie. Organizowali orkiestry parafialne, chóry kościelne, szkółki parafialne, biblioteki, drukowali czasopisma katolickie, pisali artykuły do prasy informując o życiu parafii i miasta, organizowali spektakle teatralne, wycieczki do miejsc związanych z kultem religijnym.

Na przestrzeni wieków życie mieszkańców Stoczka i okolic było ściśle związane z życiem parafii - parafia i kościół są niezaprzeczalnymi świadkami przeszłości, ale także współtwórcami naszej teraźniejszości i przyszłości.